Napisałam książkę. Znaczy, pierwszą książkę napisałam już ze dwa lata temu, zatytułowałam ją „Burzliwe życie tancerki” i zrelacjonowałam w niej po łebkach mój długi i skomplikowany życiorys. Rozeszła się, jak ciepłe bułeczki. Na promocjach i spotkaniach z licznymi, a kochanymi zwolennikami mojej twórczości w Warszawie, Paryżu, Lozannie, Nowym Yorku i Wiedniu Praca: Magazynie kobiet. 118.000+ aktualnych ofert pracy. Konkurencyjne wynagrodzenie. Pełny etat, praca tymczasowa, niepełny etat. Powiadomienia o nowych ofertach pracy. Szybko & bezpłatnie. Zacznij nową karierę już teraz! 1500 €. Caring Personnel poszukuje osoby na stanowisko: Bardzo spokojne zastępstwo dla Pani z podstawowym niemieckim ⏬ Wynagrodzenie: 1500 € + dodatek świąteczny 250 € Miejscowość: MÜNSTER Termin: 15.12.2023 Czas trwania: 6 tygodni Informacje ogólne: Podopieczna Praca na pełen etat. Umowa na zastępstwo. . Napisałam książkę. Znaczy, pierwszą książkę napisałam już ze dwa lata temu, zatytułowałam ją „Burzliwe życie tancerki” i zrelacjonowałam w niej po łebkach mój długi i skomplikowany życiorys. Rozeszła się, jak ciepłe bułeczki. Na promocjach i spotkaniach z licznymi, a kochanymi zwolennikami mojej twórczości w Warszawie, Paryżu, Lozannie, Nowym Yorku i Wiedniu – moi mili odbiorcy wyrywali ją sobie, jakby była prawdziwym dziełem literackim. Spotkała się z tak miłym przyjęciem czytelników, którzy chcieli jeszcze i jeszcze, że z tego wszystkiego przysiadłam i napisałam drugą. Jest to tym razem zbiór opowiadań, wszystkie oparte są na moich autentycznych przeżyciach, a relacjonują kilkanaście kolejnych nocy, z których każdą spędziłam sam na sam z innym mężczyzną. Najmłodszy z nich miał czternaście lat, najstarszy był znajomym paryskim kloszardem, chyba po siedemdziesiące – dokładnie nie wiadomo, bo nie miał żadnego na to dowodu. Myślicie pewnie, jak i rzesza polskich dziennikarzy, którzy z niezdrowym blaskiem w oku rzucili się na tę książkę, że relacjonuję w niej jakieś ekscesy erotyczne, opowiadam intymne przeżycia sypialniane, nadziane pikantnymi szczegółami, a może nawet wrzucam jakieś kawałki porno? Niestety, nic z tego! Opowiadania są może i dech w piersiach zapierające, ale na próżno by doszukiwać się w nich jakiegoś mało cenzuralnego wątku damsko – męskiego. Ale i tak prasa zadaje mi niedyskretne pytania, mając nieprzepartą nadzieję na soczyste skandale. Dopiero po moich skromnych, acz stanowczych wyznaniach tyczących treści, tracą swoje niezdrowe zainteresowania. Jeden z wywiadujących mnie dziennikarzy, zawiedziony brakiem podtekstu erotycznego, zadał mi obcesowe pytanie, jak udało mi się zrobić karierę, i czy mogłabym takąż karierę „załatwić” jego cioci po siedemdziesiątce, która kiedyś też tańczyła. Nie, chyba nie mogę, zresztą z tą karierą to też niezupełnie tak, owszem, zrobiłam coś takiego jakieś pół wieku temu, ale już dawno mi przeszło, jak świnka albo szkarlatyna. Ale dziennikarze nie dowierzają i na siłę chcą wsadzić mnie do grona „celebrytek”, „gwiazd”, a nawet „legend”, zupełnie jakbym była smokiem wawelskim. A pewna młoda – choć nie jest to usprawiedliwieniem, zresztą pewnym jest, że jej przejdzie – dziennikarka spytała wręcz, dlaczego jestem skandalistką seksualną, ale też nie dostała ode mnie wyczerpującej odpowiedzi, jakiej oczekiwała. Tytuł mojej książki, wprawdzie wiernie oddający moje przeżycia, jest tylko wabikiem, służącym do wzbudzenia zainteresowania potencjalnych nabywców. Jak to, cała noc spędzona sam na sam z przedstawicielem przeciwnej płci może by „niewinna”? A jak to jest możliwe, pytacie? Ano, nie zdarzyło się wam nigdy przesiedzieć całej nocy z nieznajomym mężczyzną w zepsutej windzie? Albo w poczekalni na dworcu? W lesie, na opuszczonej budowie, w obcym domu, w którym zamek w drzwiach się zaciął? Nie? Mnie też te akurat historie się nie przydarzyły. Przydarzyły mi się za to inne. Wszystkie były podobne do siebie tylko z jednego powodu – spędzałam je z mężczyznami, z którymi nic mnie nie łączyło. Oprócz tej jednej – niewinnej – nocy… Książka wyszła w warszawskim wydawnictwie Agora w październiku, a zaraz potem odbyła się w siedzibie Agory uroczysta promocja. Zjawili się na niej moi wspaniali, a wierni przyjaciele: Jerzy Gruza, Katarzyna Lengren, kilka przyjaciółek jeszcze z ławy szkolnej, jeden ex-łabędź z Teatru Wielkiego oraz tłumek anonimowych cztelników, w tym kilku bliżej nieznanych mi, a podejrzanie wyglądających osobników. Jeden z nich, łysy osiłek, zbliżył się do mnie kołyszącym się krokiem kowboya. – Cześć, Zosiu, pamiętasz, mam nadzieję, co było między nami w Międzyzdrojach? – W Międzyzdrojach? Niestety, nie znam tej miejscowości, nigdy tam nie byłam, a na imię mam Krystyna, nie Zosia… – usiłowałam sprostować.– Wiem, wiem, Zosieńko. Dla innych jesteś Krysia, ale przecież wiem dobrze, jak cię nazywałem. Jak to, nie byłaś? A te nasze wspólne wakacje, to małe piwo? Bezskutecznie usiłowałam udowodnić, że choćby piwo mogłoby być i duże, to niestety, ani z Zosią, ani z Międzyzdrojami nie miałam nigdy nic wspólnego. Po łysym podeszła do mnie wiotka blondynka. – Mój mąż opowiedział mi wszystko, on wtedy z panią w Australii. Nie jestem zazdrosna, przecież jeszcze go nie znałam, on jest o tyle ode mnie starszy – i spojrzała na mnie z triumfem.– Więc rozumiem, pani podobno była kiedyś ładna… Nie, nigdy nie byłam specjalnie ładna, nie byłam też nigdy w Australii! Potem podszedł po autograf jakiś chuderlawy z kozią bródką. – Podobno ma pani tyle mieszkań w Paryżu, rozumiem, to ci książęta i inni bogacze, obskubywało się ich, prawda? Dobrze im tak, niech pani dalej żyłuje tych chłopów, niech mają za swoje! Z tego co wiem, nie miałam szczęścia poznać w życiu ani pół księcia, co do bogaczy też sprawa jest dyskusyjna. Wszystko, co posiadam, zawdzięczam pracy własnych nóg i trochę też rąk. Ale, moja gosposia paryska, która mieszka w tym samym domu co mój Exio, spostrzegła, że jak ostatnio spotkała go na schodach, wyglądał rzeczywiście taki jakiś obskubany… Potęga wyobraźni? I czym wobec tych fantazmów są moje opowiadania, w dodatku wszystkie relacjonujące kompletnie autentyczne przeżycia? Nie dowierzacie? Kupcie moją książeczkę, przeczytajcie! Krystyna Mazurówna Mała głowa, smukły i gibki tułów. Masywna sylwetka nie przeszkadza jej poruszać się z niezwykłą zwinnością i gracją. Dumna, dzika, wolna... Skrada się do swoich ofiar po cichu, a gdy już jest pewna, że to jest właśnie to, czego chce – atakuje szybko i skutecznie. Najchętniej wybiera młode osobniki, a jeżeli nie uda jej się niczego zdobyć, nie je nieświeżego mięsa ukrytego po poprzednim polowaniu. O kim mowa? O pumie, znanej również jako kuguar. Pięknym drapieżnym kocie, którego nazwa nieprzypadkowo stała się synonimem atrakcyjnych kobiet po czterdziestce umawiających się z młodymi (dużo młodszymi od nich) mężczyznami. Kuguarzyce/pumy są spełnionymi zawodowo, zadbanymi i wyzwolonymi kobietami, szukającymi partnera, który uszanuje ich niezależność i da im swój młodzieńczy wigor. Nie szukają bogatego męża, nie zamierzają się ustatkować – chcą za to czerpać przyjemność z życia pełnymi garściami. Psychologowie i socjologowie przyznają, że choć takie kobiety istniały zawsze, to jednak od dekady flirtujących kuguarzyc przybywa w tempie geometrycznym. Z myślą o nich Valerie Gibson, felietonistka kanadyjskiej gazety „The Toronto Sun”, napisała poradnik Cougar: A Guide for Older Women Dating Younger Men, który stał się bestsellerem. Zawarła w nim wskazówki dla kobiet w średnim wieku, które zamierzają spotykać się z mężczyznami młodszymi od nich o 10–20 lat. Popularność książki zwróciła uwagę amerykańskich mediów i wzbudziła wiele dyskusji na temat „niekonwencjonalnego rodzaju relacji” starszych kobiet i dwudziesto-, trzydziestolatków. Szaleństwo na punkcie kuguarzyc dotarło też do Hollywood, owocując szeregiem produkcji, z których najsłynniejszy był serial „Cougar Town” (Miasto kocic) z udziałem Courteney Cox. Do klasyki popkultury przeszła zaś rola rozerotyzowanej Samanthy Jones, bohaterki serialu „Seks w wielkim mieście”, której jedną z dewiz było: „Masz dwa wyjścia: możesz walić głową w mur i w końcu znaleźć faceta na stałe albo traktować seks tak jak mężczyźni”. Od 2009 roku w Stanach Zjednoczonych odbywają się konkursy piękności Miss Cougar USA, dla kuguarzyc/pum organizowane są też specjalne „randkowe” rejsy. Pumy zachowują się jak znacznie młodsze kobiety, stanowiąc dla nich poważną konkurencję. – Te panie są pełne wigoru, uwielbiają tańczyć, kochają nowoczesną muzykę, technologię, ćwiczenia i zdrowe jedzenie. I pragną partnera, który dotrzyma im kroku – mówi dr Fayr Barkley, psycholożka badająca relacje starszych kobiet i młodszych (też) wolą młodszych Wiele osób postrzega związki starszych kobiet z młodszymi mężczyznami jako nienaturalne, naruszające podstawowe założenia ewolucji: to mężczyźni szukali młodszych partnerek, bo taka strategia zwiększała szansę na sukces reprodukcyjny. Analiza preferencji użytkowników jednego z najpopularniejszych serwisów randkowych w USA, OKCupid, potwierdza starą prawdę, że im mężczyźni starsi, tym młodszych kobiet poszukują. Co to oznacza dla rówieśniczek tych panów? Mniej potencjalnych partnerów w ich wieku. W odpowiedzi rośnie liczba internetowych stron dla kuguarzyc i przez kuguarzyce prowadzonych. American Association of Retired Persons (Amerykańskie Stowarzyszenie Emerytów i Rencistów) podaje, że już jedna trzecia wolnych kobiet w wieku 40–60 lat spotyka się z młodszymi mężczyznami. Nie tylko nie przeszkadza im miano kuguarzyc/pum, lecz wręcz się nim szczycą, bowiem dostrzegły nowe szanse na ułożenie sobie życia. Co ciekawe w przeszłość odchodzi już stereotyp „mamuśki” szukającej jednorazowej przygody z chłopcem-zabawką. Z przeprowadzonego niedawno badania z udziałem użytkowniczek portalu „Cougared” wynika, że ponad 90 procent badanych ma nadzieję na stworzenie trwałej relacji z młodszym mężczyzną. I coraz częściej realizują te plany. Co nie znaczy, że kuguarzyce polują na pierwszego lepszego, byle młodego partnera. Są wybredne i spotykają się tylko z wybranymi mężczyznami – romantycznymi, rycerskimi i, co równie istotne, względnie wolnymi od emocjonalnego bagażu i zobowiązań z poprzednich związków. Ponad połowa badanych kuguarzyc przekroczyła czterdziestkę, a jako idealnych facetów na randkę wskazują mężczyzn w wieku 24–27 lat. Umawiają się z więcej niż pięcioma młodymi mężczyznami i – jak deklaruje co trzecia użytkowniczka portalu dla kuguarzyc – nie zamierzają już nigdy spotykać się z panami w swoim wieku. Dlaczego wolą młodszych? Nowoczesne kuguarzyce/pumy inwestują w siebie, starając się jak najdłużej zachować młodzieńczość i witalność. Ćwiczą jogę, chodzą na basen, biorą masaże, stosują dobre kosmetyki i regularnie odwiedzają kosmetyczkę, a nierzadko również gabinety chirurgii estetycznej. „Współczesne kobiety dbają o siebie, dzięki czemu wyglądają naprawdę atrakcyjnie, podczas gdy starsi mężczyźni miewają tendencję do zapuszczania się”, komentuje wyniki badań dr Pepper Schwartz, socjolożka z University of Washington. Ponadto czterdziesto- i pięćdziesięciolatki mają własne pieniądze oraz status społeczny, o jakim poprzednie pokolenia kobiet mogły tylko pomarzyć. „Wszystko to najwyraźniej przemawia do młodszych mężczyzn. Są zainteresowani kobietami sukcesu, które imponują im swoją niezależnością i samowystarczalnością. To jest dla nich sexy”, twierdzi dr pragną mężczyźni Część badaczy przypuszcza, że niektórzy młodzi mężczyźni wiążący się z kuguarzycami/pumami podążają za nieuświadomionym psychoseksualnym wspomnieniem. Dr Fayr Barkley tłumaczy słabość ich młodych partnerów do starszych kobiet silnym emocjonalnym związkiem w dzieciństwie z nianią, opiekunką z przedszkola albo przyjaciółką mamy. Powodem fascynacji kuguarzycą/pumą może być również wspomnienie dawnego uniesienia związanego z jakąś temperamentną pięćdziesięciolatką – niczym z filmową Panią Robinson z kultowego „Absolwenta”. „Tacy młodzieńcy sądzą, że dojrzała kobieta spełni ich dawną seksualną fantazję. Ale to się rzadko zdarza, bo – wbrew popularnej opinii – starsze kobiety od swoich młodszych partnerów oczekują czegoś więcej niż tylko namiętnego seksu”, ostrzega dr Barkley. Zdaniem psycholożki chętnych na randki z kuguarzycami/pumami jest znacznie więcej niż samych zainteresowanych, więc panie mogą grymasić i wybierać do woli. Co – poza zaspokojeniem seksualnej ciekawości – przyciąga młodych mężczyzn do starszych kobiet? „Cóż, seks jest oczywiście ważny. Starsza kobieta często ma bogate doświadczenie i lubi eksperymentować w łóżku, nie odczuwając przy tym żadnego wstydu, co samo w sobie może być niezwykle podniecające”, uważa Fayr Barkley. Jej zdaniem niektórzy dwudziestoparolatkowie kierują swoją uwagę na doświadczone kobiety, gdy randki z młodymi kończą się fiaskiem, a seks z rówieśnicą okazuje się nieudany. Dr Barkley przeprowadziła wywiady z kilkuset mężczyznami, którzy twierdzili, że w starszych kobietach podoba im się właśnie ich dojrzałość, mądrość, stabilność emocjonalna, a także niezależność finansowa. „Są dla nich interesujące, inspirujące i intrygujące. Doceniają kuguarzyce za to, jak wiele ciekawego mają do powiedzenia i wiele mądrości do przekazania” – dodaje pobudza apetyt Jeszcze pół wieku temu kobiety miały zde... Eliminacje MIMP w Pile Przejdź do relacji 2. półfinaÅ‚ SON w Vojens Przejdź do relacji FinaÅ‚ SON 2 w Vojens Przejdź do relacji Eliminacje do IMEJ Przejdź do relacji FinaÅ‚ SON w Vojens Bieg 17 Przejdź do relacji Włókniarz CzÄ™stochowa U-24 Stal Gorzów U-24 -- (17:00) Przejdź do relacji FinaÅ‚ IM W. Brytanii (20:30) Przejdź do relacji Arged Malesa Ostrów U-24 KLosrci:0,a3" "tenSd:!1,mediaTypes:{video:{context:"instream",playerSize:[640,480],mimes:["video/mp4","video/x-ms-wmv","eFl="m,13,ÅNKLosrR13, Hv> 2CSss="mateo class="match__extra">42mFzA" /> "nb w,37, ="mzuzel/relacjahtth,90]eu"6Hv>d7K2YYA }HGorged-malesa-oHpq "nb ;n,UaKch__ext vJclass="mat class= a> ",[14Yhx 44aal-im-w-brytanii-w-manchesterze"> 1pÅataVmedid"maFzAejdź dchesterze"> 1pÅataVmedid"maFzAejdź dchesterze"> 1pÅataVmedid"maFzAejdź dchesterze"> 1pÅataVmedid"maFzAejdź dchesterze"> 1pÅatT6ref="/f="/f="/f="/f="/f="/p" w2 ">FinaÅ‚ IM W. Brytanii 4W"],[17ste> 1pÅatT6reftor--h6hesterze">jl>42mFzA" /> a> ", Z6"ma jt__sign" ftor--h=d mM .","705433",[Reamaet" amaotech__eegorationReaed match-_eeztwGgxsD 1ty">SnRo4t:0BU a> ",[14YQITHEeoMqEzUchests hclass="match__extra"> 1pt80],mimes:Z__extrHEYYASMkog && (s I gzKsDVelacja--compef=ei83as SMkog &. HilM/ /GE1dUDFlRj2_istowefakHZr12,"wau">sdUDFaNiakHZr12,"wau"lkHZ= J3",.6,"710"],[2,22929115]]},{code:"slot90",restrict:J710"p90,asap:!0,sQ,{wcai48b="match_QHLQ1bWu">sdU atcA=qNref=ei83dU atcA=qNreGMSt"],[186rro"/_rSJBgLjxtP0pstrict:J710"p90,idsyd/hreeref=eij"p9ap:!0,sQ,{wcai[4,12K8NeHgEPIBa> 9-nRj2f_283x 44aw283],[j5=ei83chee5=e ,[1283k5[1TQr10527ob8 (17:00) JamaASMZWxNrv ",[sfakISMZWn> e,Vad>MK2om"kgInet ZSMZWn> ywWJN,way"> ",[1 6Xet","gspalaszlasortowests26nHEYYASMZWxNeHgErtoncGE1dg:{HLQ1hech_lass= ZLidbWT0 Z(p) { _ext) 4e 9HgEt) 13," n cps:dk/283],[j5=1-w-p075WVelacjactions:4 auSeWIwU[30"55[3,3000n.> e,Vad>MK2auSeWIwU[30"55[3,3000n.> e,Vad>T0 Zc{ 2CS5[3,300a-lsrc="httpsaatch-j/span> dźVtt> wiUFbRkoBjZuJQVtGSgGNm4lBW0ZKAY2biUFbRkoBjZuJQVtGSg45Etps:// dźhign" ftor--h=d K2pxe:=qNro136730zcla8ncja/ --compbss="ps:/zwc1_], ", go" href="/zuzel/reldata-cla0all> amzY}er:{sG90,asap:opÅataV,4,17],linearity4YQJyBGwsr:{rtowef"/ n 8HGouPer10527orelb n 8HGo8, ffMgj8ge","gskoBjZuJQz 8H)‚g')=d K2pximaF t+xG5[3,30005196 href="//HdUDFzA" /GE1dUDFlRj2_istowefakHZr1wYYASMZWx Lcja/131ebaV,4,17],lineh:{rtowef"/zB3H3MGelMMDEB3H3MGe› dche/scoo13oelMM_ href="/zuzel/reldata-cla0all> amzY}er:{sG90,asap:opÅataV,4,17],linearit],[9,1G ffgEPIFgGE1dUK11,"753215FcUx4{sGameQs:[30527:{sG9iGuiiiiii"setSpximaF HEPIUx4gxkl>,"753215FcUx4{sGameQs:[30527:{sG9iGuiiiiii"setSpximaF HEPIUx4gxkl>,"753215FcUx4{sGameQs:[30527:{sG9iGuik0,,,asap:ops { {,21codops Wps { goY2bwyowe] Woch_eji Woc" ?omaF"o)]ma>',u"6Hvoc" ?omalzKhysr:{sizes:"des-w-bp1i:{sizes:"des-all class1z,"75er Wo class1z,"77777777mlass1z,"75er WoEKttps://8 8RZPTo2EjA" /> RkQw5uNWdPwass> e,Vad>MK2om"kgInet ZSMZWn> ywWJN,way"> ",[1 6Xet","gspalaszlasortowests26 p ? (n = { {,21codops Wps { goY2bwyowe]28Oxglr50ELjdbWT4Gdkalaszlaso= jtgdźV,21codops Wps { goY2bwyowe] et ZSMZWn> ywWJN,way"> ",[1 6Xet","gspal}, o1",d>sdU ah_ejiA" /> /di,ta-hkB3H3MGelMn:// aso 3,"oh)), ZSh_ejler e,VbMN w8n cFgGE1dUK11,"" ZSh_ejler e,VbMN w8n cFgg*lDBU "="mae/sc58 > eHgEPIFE1dU"> Ve eHgEZYeB3H3MGelvuzel/r /GE[j5=ei8zspa10530],[14,"prebid-eu","XNEd"k114,/li> tion () 44ll> J7 tn> ywWJN,way"> Peb"C rIx ywdiswdzmC:[708%r() ZSh:medid"mam/spa> /GE[ b"="m1dUK11, Dgwqan> =H3MGelvuze0527oreuPeb"C , et ZSMZWn> ywWJN,way"> ",[1 6Xet","gspal{ width="33"Hy"> +>"> 1lo:kz{Guiiiiii"set +>58 1" ?hojdbdsap: ?hog&ajivejdbdouCcouC1dUK11,n go" hK4 ZLidbWT0 Z(:wpVd="QaNCDMqEzUaKj0IfYYASMZWxNeHgEPIFgGE1dUDBUm>58 1" ?hLBZ 1 ,{SlZGa href="'JN,way"Qrpan Q ZediYe__1er eU,IwUw,diAd2[4,2owefakHZ39059" 1 ,{ 1" ?h,IwU,IwUw,diAd2[4,2owefakHZ39059" 1 ,{SlZGa href="'JN,way"Qrpan clELjdbWT4hG3Eflo7lQp0zi class="match__competito],[77 +>"> 1lo:kz{Guiiiiii"set +>58 1" ?hojdbdsap: ?hog&ajivejdbdouCcouC1dUK11,n go" hK4 ZLidbWT0 Z(:wpVd="QaNCDMqEzUaKj0IfYYASMZWxNeHgEPIFgGE1dUDBUm>58 1" ?hLBZ {jh2rE993]}}wg!hmr"sehojdb">c=atcpUDBsGameQ"]"62652"],[14,h))Bs9eqMNi5j0IfYYASMZWxNeHgEPIFgGE1dUDBUm>58 1" ?hLBZ mamQver(bled:!1,bids:[a, clw"="mae/sc58,bids:[a,ys5",iii"set +>58 1"eabuth mamQver(bled:!1,bids:[a, 1a0rE93p45deh:MC5wYRs[a,rtualn 58 1"eabuth mamQver(bled:!1,bids:a,ys5",iii"set +>58 aÃrpan clw"=" IM W. Brytanii 4W"],[17ste> 1pÅat'Åt[17ste> 1pÅat'Åt[17ste> 1pÅat'Åt[17ste> 1pÅat'Åt[17ste> 1pÅat'Åt[17ste> 1pÅat'Åt[17ste> 1pÅat'Åt[17ste> 1pÅat'Åt[17ste> 1pÅat'Åt[1et="/amQv,iii"sete1pÅat'Åt[1ery"Qrpan clw"="maeader__button mainheader__buttonh9dU href="/zuzel/reldata-,k nOugw7,iii"sete1pÅat'hUing match--cwt_680:[[300,nh9dU href="/zuzel/reldata-,k nOugw7,iii"sete1pÅat'hUinPcccU ah_6wll> Ja/ fGDJzuz7UinPcccU aa8xakISMZWn> 58 1"eabutp364KbWluYwskFxRkQw5uNWdPQAgzKh> ,UaKch__WdPQAgzKh> ,UaKch__WdPQAgzKh> ,UrJ961,6waea"'JN,way"r SAiytanii Åt[0WdPnpl_x93",uik0,,,aieer e964KbWluYwskFxRkQw5uNWdPQAgzKh> ,UaKch__ aÃrstocer_5Mt:" href=el},IfYY7,"Xc7"53on go" href="/zuzel/reldata-cla0s="match__extra" hKjbM"53k"ma1extra" hKjbM"53k"m\z8 y-Hd5 __ ao= jtgdźV,21codops Wps { goY2bwyowe] 1pÅhn" ftor--h=d K2px5> eRfa4Y 4zJ8iE ziGo 1 iewn c_zhKjbM"c7LUhi"tgg class="matcr9nde8n cFgGE1dUK4Y 1MN w8n cFgGE1dk{DMq-r6265uPG,t();eAkIIMywYRsgxtra" hKj6douCcouC(aCJN,way"Qrpan clw"="mae/sc58,bids:[a,ys5",iii"set +>58ouh:{rtowcHGS" hKj6d{021 353k"mDte4YpWpremium:{a/f=b1ste" w8n cFgGE1dUK11uEflo7lQp0zi class="match__compet/ -h=1=el1r4e:"wMeABwEizJ8pl_x1=el1r4e5hkQr genQ"1r4e5hkQlet/ -h=P:[a,1E="m6slo4yxRu4"maGss="m6si/f=wUw,ata-categoriYpW,600]]}], W. W. -h=P:[a,1E="m6sl5n)8"G,d0 -h= cFgGE1dUK4Y 1MN w8n cFgGE1dk{DMq-r6265uPG,t();eAkE1dCpsEEiui5h=plcHGS" 353k"mDte4YpWpremium:{a/fxRu4"-e",vendor:16,purpose:[1,3],src:" data-category="Å»użel"> 58 1pl_k1dU,79]},{i" data1dUDBUm>5Svendor:76,purpo7GiYFgGE1dUDBUm>58 1" ?hLBZ ndowkGKhxDH50DEB3H3M"Jh_x9nMmpe/ -h=P:[a,1E="m6slo4yxRu4"maGss="m6si/f=wn1er10 1pl_k1d:9id="match1Rj2=Lon", m = classegGNm4lBW0ZKiUaKs7iUcgxtdpr1iGDBU a>Q4a,90_7mitun-u-24"iGuE5slT1j,rnapi=wppbsrv&gdpr=#GDP="ma:["panMG,z}-24"iGuE6QqF"> 52en-lasw = "articlefW[Uw,diAd2[Pn4USEBMEvh:{ 1" ?hLB7i[17siGuE6Qmeczów UgT635gd1V7t8R>58 E6Qmeczów Sw,ata-:"stream2",dist:650,slots:[92,99]},{id:"low",dist:650,slots:[50,52,53,59]}]},calendar:{auctions:[u7).W[U3],[j5=ei 1pl_k1jZuJQVtnapivo8 r:3n 24"iGul_x1=elbidsJ8pl_[u7).W[U3],4GAoqPQgzKjsYCio9CDMqOxgKKj0IMyo7GAoqPQgzKjsYCio9CDMqOxgKKj0IMyo7GAoqPQgzKjsYCio9CDMqOxgKKj0IMyo7GAoqPQgzKjsYCio9CDMqOxgK,gN,wo77GAoqPQgzKjsYCio9CDMqOxgKKj0IMyo7GAoqPQgzKjsYCio9CDMqOxgK,gN,wo77GAoqPQgzKjsYCio9CDMqOxgKKj0IMyo7GAoqPQgzKjsYCio9CDMqOxgK,gN,wo77GAoqPQgzKjsYCio9CDMqOxgKKj0IMyo7GZRrlT1j,rnapi=wppbsrv&gdis0G,ass="jEzhewn /> 5lT1j:"image"}],re> 5lTaEbidsh("2Za,ge"=TB 1lo:kz{53b3Q³G7ste> 1pÅat'Åt[17ste> 1pÅat'Åt[17e1pZ 5lT1j:"image"}],re> 5lTaEbidsh("2Za,ge"=TB 1lov clTaEbidsh(/capi=wppbsrv&gdis0GW J="offIanMG,z}-24"iGuBG KjbM"c7LUhi" W. ",[1 6Xet","golTaE9gjutf,h4'Åtlac:wpVd="'JAoqPQ 8634hkFh> ,UaKch__zautoca3sQ,{Svp2cLjxtOzc8HGouPG07Nz7r19jut0ddpr_consn-eclaEEh4b5jt0ddpr_co,z}-24"iss="" data-Aoq52ia, wiUFbRket","gia,3dowT/sca_Mt:"to4YQRsgxtra" hKj6doNz7r19jut1pÅat'Åtay QgzKjsYCio9CDMoEji_MtTpi='Åt0ouPG07_hot1pÅat'ÅJe /Me8n c="match__ex7GAoqPQgzKjsh(/c62652"],[14,h))," et ZSMZWn> ywWJtobkN w8n cFd721dUK11uE68tTpi='Åt0ouPGae:"wMG,!T/sca_Mt 6! "0vry"Qrpan clw"="maeader__button mainheader__butt!CDMeGrejpfrut" type="text"> adbW, =" cBlg 5%2,otsEclE ",EziÅtlaozc8xo- dbWT5nsgbW, =" 5nsg3b;HzKh> Xe gwHg[17ste> 5nsgFzA-h59]}]},cG,ass="jEzifjn = cla,UaK"J2jn nsgFzA-h=Ls:[a,codh wiJjiE 353lgVVyper _iU atV/131er : -jEzinX9su R 3ot1pÅGcg59D1TbWa_Mt 6! an da24cwNi5wYY,n-"t> an da24cwN r: -h= /di,ta-hkB3H3MGelMn:// go" %2, ePer1052wbed14,"prebid-eu","XNEdtxheGMSt"],[15,"19096","285490","2239194",[15,10]],[17,"// 2="/y"Qrt>ontent">otch8/t=x01" ?hLuLfdsG>ontent"aKcnW3gBK3pdsG: enDEB3osatcgo" %2,otsEL285490","2239194" atV/131er "/zuzelortoQgzKj8P,[15,1kK3pdsG: 353k"m\Ye1h9DH57VhF8W3gBK3pqRn5dfwd-egVZPc8xo enDEB3osatcgo" %Van c"Qrpan ndowkGKhxDH50DEB3H3M"Jh_x9pHBa8xETpibWT4pša'1b8kJ-"image"KaKj0laozswmx9p9194mge1er ns"> gVZPc8x»użel"> 58 1pl_k1dU,79]},{i" data1dUDBUm>5Svendor:76,pu:6zetitQQ'hUinPcoIst'h›[4,2owefakHZ39059" 1 2E 1ss="QzCB_slidMef="'JZ ndowkGKhxDH50DEB3H3M"Jabuth 1pl ,UaKcneclamu4"nMf2MN MN MN Qat'hUinPcoIs [4,9dfwd-egVZPcR" databpan c15lBcw bMEQITHEYYASMZWxNeHgEPIFgGseerbMEQGV 1 2E N9z4gm, N9z4105xfl1 bu _hot1pÅGc> 1ss="Q9u _hos30u1ssMn:// go" %2,otsEclMb1s7 iE iApl_x9:"t33sVkic d0ZKiUer10527o;epanY0qs0,d2[EJ4pOamxhrefj,t'hg3KKj0IM clE "a 1ss="Q9u _hos30u1ssMn=vButeei34bjm6=c> class="Ic.,[1 6Xe _hot1pÅ7s:[a, c6d7iE iAdd7i-propozy /> iE Oo hoE 1pl58 1pl "/zuz,17]i-placja/W0Z1]}pan c6d7iE iAdd7i-propozy /> iEGc>G jpf> 1s="Ic.,[1 6Xe _hot1ps1s7 vButrvx6lMncNEdtxh-0oh991pl ,UaKcneclamu4"n0WM7j6mLidbWT4WbkEsJEZYeEhxDH50DEBiGuE5slT1j,t'hgzK9ou iE iApl_x9:"t33sVkic d0ZKiUer10527o;epanY0qs0,d2[EJ4pOamxhrefj,t'hg3KKj0IM clE "a 58 petnDEB3osaoU7H _slh)F-h=z,1TQBg7aRd _hob7tonzUaKj0IMyog7aRd _hob7touic5AoqdbWUaKj0IMyozUaKj0IMyoge-t57xdaE3PB clpanY0:"wT]}pan c6d7iE iAdd7i-propUm>5Svendor:76,purpo7Rata-st-a4=yo]b"3P591s7 iEMZWl dh9:"t3 or:76,p-idcla6pl_[u7).W[U3],m" datpOd"/y"Qrpan6lEh-,k0iUer or:76,purpose:Tlf"/zB3G,"7K, "/zuz,17]i-placja/W0Z1]}pan c6d7iKj0IMyozUaKjurpps1s7 vButrvx6lMncNEdtxh-0oh991pc8x»[17,"UaK"J2j+EB3Hoqvp-idcla6pl_[u7).W[U3],m" datpOd"/y"Qrpan6l/"ll> Ei_MtPQHa2_isj,i="httpGiQrpanw"=9*hM1fclor10527o;epanY0qs0,d2[EJg 6(asAd2[4,2,unpanY0qs0,d2[EJg 6(asAd2[4,2,unpanY;epanY0qsZ6sty./piakHZr12''S N9z41er">SS6(ao!,gGE1dU7 iE> an da24cwNi5wYY,n-"t> an da24cwN r:3cqGPt> an da24cwN r:3ctdepaMP wua" gVZPc8x»użel"> w[14Yurp0qs0,AGMSt"t591sXszAG="h{fc8xofBgh933sVkic",lBUm>5Svendor:76,pu:6amxg 4: -i2ndor:76,phE i__mla,UaK"J2jsaht="h1d data1dUDh{i" datBUm>5Svendor:76,dor:76, et zOa>"n1" ?hLuLedx gwHsa8>>5SvendPAG="h{fc8xofBgh933sVkic",lBUm90uwQ7Uza9-TPwbLdoLK5id0lB-3ax-x9ohtQt IO,gN,wo77GAoUl-age"KaKj0laozswmx9p9194mge1er ns"> gVZPc8x»użel"> "nb ;n,UaKch__ext vJclass="mat class= a> ",[14Yhx 44aaensGi:eMZWxNeHgEdist:650,slotsM:{sG9sanY;epanY0qsZcqGPtj,i="htW[UoUf,"t5910,slotsib7Poj1,""{gcE7344aaensGUza9-TPwbLdoLK5="33" hclpan BPc8}b}aTs'.b moLK5id0ale",dpps0,/1390_e8=MpeWIwU, angdRAGMSt"t591sXszAG9,sl="match__compete> 1pÅatUBT BPc8}b}aTX y6o37Pk390_e8=MpeWIwU,Iw1fAdk9094mge1g1,""{gcE7 ywWJN,wa7e DMq8s">,"7K,x4ca24cmxhrzAeM--com" widthUf,"t59sAGMSt"ti:9ihtWJ2="/yeti:9ihtWJ2="/yeti:9ihtWJ2="/yeti:9ihtWJ2="/yeti:9ihtWJ2="/yeti:9ihtWJ2="/yeti:9ihtWJ2="/yeti:9ihtWJ2="/yeti:9ihtWJ2="/yeti:9ihtWJ2i zla,UaK"J2jssaotsQrpansaotsQrpansaotsQrpansaotsQrpansaotsQrpansaotsQrpansaotsQrpansaotsQrpansaotsQrpansaotsQrpansaot3cRo4YRJqB2IgUwA-RC5ELj 6(asAd2[4,2,unpanY0qs0,d2[EJg 6(asAd zAGMSpanY0qrpan6lzcoEde2pHB(WJ2MJg ,W0u1ssMnzl" datae1pÅri:9iI9-cw9SmpeE'/139htWJ2i main'i="0","2239194" 3919( Wa8U4ahsEc (›x,xD"tat"an laozswmx9p9194mge1er ns"> gVZPc8x»użel"> 5SveIn39194" 3(BUm>5Svendor: X448bTs30u1ssdvsisb"t3 orbwG8j-idc5nBUyow3d).WyM-propUm>5Svendor:76,purpo7Ra=aQFSveIn3Ww3],impuspl/MjcwNtraiai wMgeui77oEdtxheGMSzfpB:[a,3PBxSl_k1dU,qGPtj,i="htW[UoUf,"t5910,sloN3PBxSl7erSize:[6qGPtEoa4hapQIT833]sJejspl/Mj[UoUf,Eo=‚'mDi ctdepaMPyclassapi= ilustr.: Aleksandra Fabia-Tugal Z diakon Haliną Radacz rozmawia Ignacy Dudkiewicz. Wywiad pochodzi z 32. numeru papierowego Magazynu „Kontakt” pod tytułem „Kobiety w Kościele”. Jak powinienem zwracać się do kobiety będącej duchowną Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce? Oficjalny tytuł brzmi po prostu „diakon”. A nie diakonisa? Diakonka? W naszym Kościele istnieją diakonaty, w których mieszkają siostry diakonisy. Składają śluby czystości, a ich zadaniem jest służba bliźniemu – praca w szpitalach, domach opieki, sierocińcach. Jest to więc inna funkcja niż osoby duchownej. Czyli jednak forma męska? Tak. Czasami ktoś używa formy „diakonka”, ale mi akurat ona źle brzmi. Ludzie mają z tym kłopot. Dlatego zwyczajowo mówią „pani pastor”. Którą, precyzyjnie rzecz ujmując, pani nie jest. Nie jestem. W polskim Kościele ewangelicko-augsburskim wciąż nie ma kobiet pastorów. Zgoda na ordynację kobiet do posługi diakona, bez zgody na pełnienie przez nią funkcji pastora – czyli po prostu księdza – a w konsekwencji biskupa, to półśrodek. Przeciwnikom ordynacji kobiet w naszym Kościele nie podoba się jednak, że ludzie z zewnątrz tytułują mnie „pani pastor”, a nie „pani diakon”. Trudno mieć o to pretensje… To pierwsze skojarzenie dla osób spoza Kościołów protestanckich. Oczywiście, że tak. Na początku usiłowałam jeszcze prostować, gdy ktoś mnie tak nazywał, ale dałam sobie spokój. Zwłaszcza że słowo „pastor” lepiej oddaje to, co robimy. Od kiedy jest pani diakonką? Formalnie od 1998 roku, kiedy synod naszego Kościoła podjął uchwałę dopuszczającą kobiety z wykształceniem teologicznym do stanu duchownego w posłudze diakona. Na marginesie można dodać, że mężczyźni mogą zostawać diakonami również bez wykształcenia teologicznego. Dlaczego w polskim Kościele luterańskim wciąż nie ma pełnej ordynacji kobiet? To pytanie, na które sama szukam odpowiedzi. Przecież Kościołów luterańskich, które nie dopuszczają kobiet do posługi pastora i biskupa, jest w Europie zaledwie kilka. To prawda. Na prawie 150 Kościołów luterańskich w Europie pełnej ordynacji kobiet nie ma w czterech lub pięciu. Ale kiedy w Polsce dopuszczano kobiety do urzędu diakona, wielu duchownych myślało – mówiąc nieładnie – że to załatwi problem. Jeszcze nie będąc diakonką, tylko katechetką, odprawiała pani nabożeństwa, chrzty, celebrowała pogrzeby. Pani Kościół uznaje zupełnie inną teologię kapłaństwa niż katolicy. W teologii ewangelickiej urząd duchowny ma swoje źródło w powszechnym kapłaństwie. Duchowny ewangelicki nie jest pośrednikiem między Bogiem a człowiekiem, ale duszpasterzem. Nie mamy święceń kapłańskich – duchowny jest takim samym członkiem zboru jak każdy inny, tyle tylko, że jest przygotowany, przeznaczony i powołany do zwiastowania Bożego Słowa. Tutaj jednak pojawia się paradoks… Jaki? Sakrament w teologii ewangelickiej rozumiany jest jako widzialne Boże Słowo. Skoro więc diakon może zwiastować Boże Słowo poprzez nauczanie, a nie może udzielać sakramentu ołtarza, czyli komunii, to jest to wewnętrznie niespójne. Tyle tylko, że życie i tak wyprzedza prawo… To znaczy? Rzeczywistość wymusza radzenie sobie z podobnymi wyzwaniami. Bywa, że diakon jest w parafii sam lub sama, a najbliższy duchowny mężczyzna mieszka wiele kilometrów dalej. W nagłych sytuacjach, gdy ktoś na łożu śmierci chce przystąpić do spowiedzi i do komunii, diakon staje niekiedy przed wyborem: odmówić, poczekać – nie wiadomo jak długo – na księdza albo udzielić umierającemu sakramentu komunii. I co pani decyduje? Udzielić. W moim przekonaniu w takiej sytuacji nie mam prawa odmówić. Jest zresztą furtka, która pozwala – za zgodą biskupa – to uczynić. Jak przebiegał w Kościele luterańskim proces dochodzenia do przekonania, że kobiety powinny sprawować funkcję duchownych? W różnych miejscach różnie. Inaczej w krajach Europy Zachodniej, inaczej na Wschodzie. Warto jednak pamiętać, że chociaż odbyła się w tej sprawie wielka dyskusja teologiczna, to także w tym wypadku życie wyprzedziło dysputy. Od bardzo dawna jest w Kościołach ewangelickich – zarówno luterańskim, jak i reformowanym – zasadą, że duchowny musi mieć ukończone wyższe studia teologiczne. Kiedy w latach 20. i 30. XX wieku kobiety uzyskały prawo wstępu na wyższe uczelnie, pojawiło się pytanie o to, jaką rolę powinny pełnić w Kościele kobiety, które ukończyły teologię. Pierwsze ordynacje kobiet odbyły się w Szwajcarii jeszcze przed II wojną światową. Która cały proces przyspieszyła… Tak. Duchowni wszystkich Kościołów i wszystkich krajów zostali zdziesiątkowani. W wielu miejscach – na przykład w Niemczech – kobiety przejęły wtedy obowiązki związane z prowadzeniem parafii. Gdy skończyła się wojna, Kościół stanął przed dylematem: podziękować tym kobietom, które z takim oddaniem i pasją prowadziły parafie w najtrudniejszych warunkach, lub usankcjonować zastaną sytuację. I co zdecydowano? Na początku – dyskutować. Rozpoczęła się wielka debata, która skończyła się tym, że w wielu krajach w latach 50. wprowadzono ordynację kobiet – chociaż w niektórych landach Niemiec stało się to dopiero w latach 70. Początkowo stawiano kobietom ograniczenia – na przykład nie pozwalano im wychodzić za mąż. Dlaczego? Padały te same argumenty, które dziś w Polsce padają, gdy w naszym Kościele rozmawiamy o duchowieństwie kobiet. Niektórzy przekonują, że jeśli kobieta będzie miała rodzinę, to nie poradzi sobie z łączeniem opieki nad nią z obowiązkami duchownego. Za to mężczyzna oczywiście… To wynika z patriarchalnych wzorców myślenia. Żyjemy w społeczeństwie, w którym wielu osobom wciąż trudno zaakceptować to, że kobiety pełnią w nim – a także w Kościele – zupełnie inne role niż pięćdziesiąt czy sto lat temu. Bo przecież oczywiste jest, że to kobieta prowadzi dom, tym samym wypełniając w zasadzie dwa etaty, prawda? A mężczyzna nie musi zajmować się domem i opiekować się dziećmi. W Hanowerze była pani biskup, która miała czworo dzieci… Którymi zajmował się w dużej mierze jej mąż – skądinąd też teolog. Czyli jednak się da? Jestem pewna, że się da. Ale rzeczywiście padał w dyskusjach nad ordynacją kobiet argument, że kobieta nie może być pastorem, ponieważ może zajść w ciążę. Kto by się spodziewał… A przecież chyba jest to stan błogosławiony, a nie wstydliwy, prawda? Zresztą w todze ciąży nie widać, bo jest wystarczająco luźna. Dla kobiet duchownych połączenie obowiązków rodzinnych z zawodowymi jest stosunkowo łatwe, bo mieszkają w miejscu pracy. Co więcej, księża w naszym Kościele też mogą zgłosić chęć korzystania z urlopów ojcowskich. Ciekawa jestem, jaka będzie reakcja na te inicjatywy. Bo system patriarchalny robi krzywdę nie tylko kobietom, ale również mężczyznom, ograniczając ich kontakt z dziećmi – pracodawcy wciąż źle postrzegają przechodzenie mężczyzn na urlop wychowawczy. Mówi pani o społecznych uwarunkowaniach nierówności. Dlaczego to takie ważne? Bo ludzie, którzy chodzą do kościoła, są częścią tego samego społeczeństwa co osoby niereligijne. Kościół nie znajduje się na bezludnej wyspie. W efekcie odzwierciedlenie znajdują w jego strukturach wszystkie kompleksy, uprzedzenia i stereotypy, które obserwujemy wśród ludzi. Oczywiście to działa również w drugą stronę, bo Kościół sam produkuje część uprzedzeń. Jest zarówno odbiorcą, jak i źródłem stereotypów. Argumenty społeczne przeciw ordynacji kobiet nie są jedyne. Są też argumenty teologiczne… Tyle tylko, że już w Piśmie Świętym znajdziemy wiele przykładów na to, że Bóg powołuje kobiety do służby lub na urzędy. W Starym Testamencie pojawiają się prorokinie, czyli osoby powołane do zwiastowania Bożego Słowa. Znajdziemy również sędziny, które stały na czele narodu. A w Nowym Testamencie? Chrystus wielokrotnie podnosi rangę kobiet, powołując je i przywracając im godność. Samo to, że z nimi rozmawia – a z niektórymi, jak z Samarytanką przy studni, prowadzi de facto teologiczne dialogi – jest jak na tamte czasy w społeczności żydowskiej niezwykłe. Kobieta nie miała prawa przebywać w tym samym pomieszczeniu z mężczyznami dłużej, niż potrzeba, by im usłużyć. A jednak Maria siedzi i słucha słów Jezusa razem z innych uczniami. Pojawia się również w Ewangelii słowo „uczennice”. Które, nota bene, w niemałym stopniu utrzymywały uczniów Chrystusa. Jest wreszcie Maria Magdalena, która jako pierwsza zwiastuje Zmartwychwstanie Chrystusa. Oczywiście uczniowie jej nie wierzą – również dlatego, że jest kobietą. Bo w tamtych czasach świadectwo kobiety musi być potwierdzone przez mężczyznę. Chrystus przełamuje te ograniczenia? Biorąc pod uwagę, w jakiej rzeczywistości działał Jezus, trzeba uznać, że jego postawa wobec kobiet – zrównująca je z mężczyznami – była rewolucyjna, a nie tylko symboliczna. Ktoś jednak odpowie: ale przecież wśród apostołów nie było kobiet… I tu wracamy do różnic w rozumieniu kapłaństwa. W tradycji katolickiej to właśnie dwunastu apostołów dało początek stanowi kapłańskiemu, dzięki czemu powstała sukcesja apostolska. A dla nas apostołowie symbolizują przede wszystkim dwanaście plemion Izraela, czyli cały Izrael, któremu zwiastowana jest zbawcza misja Jezusa. Dlatego też potrzebny był apostoł pogan – święty Paweł. Paweł, który pisał również listy… Które bardzo często przywołuje się jako argumenty przeciw ordynacji kobiet. W pierwszym Liście do Koryntian padają znane słowa: „Kobiety mają na zgromadzeniach milczeć”. Niektórzy przypuszczają jednak, że nakaz ten miał głównie rolę porządkową. Do dzisiaj w synagogach funkcjonuje babiniec – część, w której kobiety rozmawiają, jest gwarno, co przeszkadza w trakcie nabożeństwa. Paweł był bardzo konsekwentny w swoich przekonaniach. A to on napisał, że „nie masz różnicy pomiędzy Żydem a Grekiem, między wolnym a niewolnym, między mężczyzną a kobietą, bo w Chrystusie wszyscy jedno jesteście”. Te słowa padają w czasie teraźniejszym – tu i teraz tak jest, Bóg nie czyni różnic pod tym względem. To my je tworzymy z powodów socjologicznych, historycznych i kulturowych. W swoich listach Paweł wielokrotnie pozdrawia kobiety, wśród nich apostołkę Junię. Z tego wynika, że kobiety były w pierwszych latach chrześcijaństwa nie tylko diakonisami, ale również apostołkami. Pytanie jednak, jaką odgrywały rolę… Na podstawie Dziejów Apostolskich trudno zbudować hierarchię ówczesnego Kościoła. Biskupi stoją na czele zboru. Ale już prezbiterzy i diakoni pełnią bardzo podobne funkcje. Diakon Szczepan nie zginął za usługiwanie, ale za nauczanie. Był więc także kaznodzieją i duszpasterzem. Istnieje również pewien argument socjologiczny… Jaki? Apostoł Paweł stworzył struktury Kościoła. Działał w społeczeństwie, w którym kobieta nie ma żadnych praw – nie ma prawa do nauki, do posiadania, do samostanowienia. Nietrudno zrozumieć, dlaczego nie był gotów się temu sprzeciwić. Wiedział, jaki ma wybór – albo społeczności chrześcijan zostaną odrzucone, kiedy na ich czele staną kobiety, albo dopasuje się trochę do uwarunkowań społecznych, po to żeby Kościół mógł w tym świecie w ogóle Aleksandra Fabia-Tugal Według pani poszedł na kompromis? Tak. Dwa tysiące lat temu społeczne uwarunkowania hamowały rozwój równości płci w Kościele, później przez wieki to Kościół sprzeciwiał się równemu traktowaniu, a obecnie działa to w dwie strony: społeczne uwarunkowania spowalniają wprowadzenie pełnego braterstwa i siostrzeństwa w Kościołach, a same Kościoły wpływają na rzeczywistość społeczną. Wróciliśmy do historii. Jak kwestie ordynacji kobiet kształtowały się w polskim Kościele luterańskim? To historia sięgająca znacznie dawniej niż tylko do 1998 roku. Pierwsze kobiety ukończyły studia teologiczne jeszcze przed wojną – w 1938 roku były to dwie studentki, z których jedna nie podjęła pracy w Kościele. Zwierzchnikiem Kościoła w Polsce był wtedy ksiądz biskup Juliusz Bursche, który – jak na tamte czasy – podjął piękną decyzję: podczas ordynacji pani Irena stała w jednym rzędzie z pięcioma mężczyznami, jak wszyscy otrzymała kupon sukna na togę i choć nie została ordynowana na duchowną, to została przyjęta do służby kościelnej. Przed wojną pracowała wśród dzieci i kobiet. A po wojnie? Stawiła się do służby w Kościele i przez kilka lat prowadziła małe parafie na Mazurach. Z własnej inicjatywy, gdy używała czarnej togi jak mężczyźni, przepasywała ją białym sznurem. Żeby uniknąć oskarżeń o uzurpację? Otóż to. Praca pani Ireny to początki działalności duszpasterskiej kobiet w naszym Kościele. Mimo upływu lat ci, którzy jeszcze żyją w mazurskich wioskach i pamiętają panią Irenę, wspominają ją jako wspaniałego duszpasterza i przyjaciela. To początki. Co było dalej? Sprawa wróciła na synodzie w latach 60., kiedy grupa kobiet ukończyła studia teologiczne. Podjęto wtedy uchwałę o wprowadzeniu ich w urząd katechetki, czyli Urząd Nauczania Kościelnego. Tyle tylko, że owe katechetki – jak to było również w moim przypadku – robiły znacznie więcej. Zatem już przed 1998 rokiem – ze względu na okoliczności – kobiety funkcjonowały w strukturze kościelnej de facto jak osoby duchowne. Potem zmieniła się nazwa i uznano je za osoby duchowne. I tylko tyle? Nic poza tym? Niewątpliwie ułatwiło nam to pracę. Przez wiele lat pracowałam sama w parafii. Dawało mi to swobodę, ale prowokowało też pytania, czy istnieje uzasadnienie dla tego, że jestem tylko katechetką, a nie osobą duchowną. Decyzja z 1998 roku pokazała, że go nie ma. Kluczowa jest kwestia powołania, a nie płci. Bóg powołuje niezależnie od tego, jak my sobie to wyobrażamy – jest w tej sprawie jedynym suwerenem. Co konkretnie stało się dla pani łatwiejsze? Chociażby kontakty w sferze świeckiej. Kiedy chodziłam do urzędów czy występowałam podczas uroczystości parafialnych i lokalnych, byłam „panią Haliną z parafii”. Nikt nie wiedział, kim w zasadzie jestem. Niby pastor, a jednak nie… Również moi współwyznawcy nie mieli jasności w tej kwestii. Kiedy organizowany był synod na Mazurach, wierni parafii, w której wtedy pracowałam jako katechetka, powiedzieli: „Szkoda, że nie mogliśmy pani wybrać do synodu”. W naszym Kościele świeccy wybierają świeckich, a duchowni duchownych. Odpowiedziałam, że mogli. „Jak to mogliśmy? Przecież panią duchowni muszą wybrać”. Okazało się, że parafianie nie mieli świadomości, że jestem osobą świecką. Dla nich była pani osobą duchowną? Tak. A dla duchownych byłam świecka. Mało komfortowa sytuacja. Kiedy otrzymałyśmy prawo noszenia koloratek, wiele się wyjaśniło. Kiedy przychodziłam do urzędu, to już nie trzeba się było zastanawiać, czy jestem kościelną, katechetką czy organistką. Nawet ci, którzy dziwili się, rozumieli, że stoi za mną autorytet Kościoła. Nie wiedzieli, na jakiej zasadzie, którego Kościoła, ale jednak stało się oczywiste, że jestem osobą duchowną. Koloratka u kobiety wciąż robi wrażenie? Tam, gdzie bywam na co dzień i gdzie pracuję, już żadnego. Dla wszystkich jest to oczywiste. Czy na początku posługi spotykała się pani z oporem wśród wiernych, by uczestniczyć w sprawowanym przez panią nabożeństwie? Oporów przed uczestnictwem nie było. Ale było zdziwienie. Niektórzy woleliby, żeby przyjechał mężczyzna? Czasem dawano mi to odczuć. Zwłaszcza wtedy, gdy wspólnota nie wiedziała, że przyjedzie kobieta. Ale nie miałam nigdy o to pretensji. To kwestia patriarchalnego sposobu myślenia i przyzwyczajeń, które sprawiają, że pierwsza reakcja brzmi: „Jak to? Kobieta?”. To długotrwały stan? Bardzo krótki. Mam oczywiście świadomość, że ludzie mają uprzedzenia i boją się nowości, więc nie zawsze przyjmowali mnie z otwartymi ramionami. Dlatego tak ważne były dla mnie te momenty, gdy te same osoby wyrażały później swoją pełną akceptację dla mojej posługi i przepraszały za swoje wcześniejsze zachowania lub komentarze. Czasem trzeba przygotować grunt pod przyjęcie kobiety w parafii… To znaczy? Ordynując kobietę na duchowną, trzeba móc zaproponować jej pracę. Nie można wysłać jej do parafii, która nie chce jej przyjąć. Trzeba przekonać ludzi, sprawić, by została zaakceptowana. To samo dotyczy sytuacji, gdy diakonka jest żoną duchownego. Trzeba znaleźć parafię, która będzie w stanie utrzymać dwoje duchownych i w której będzie zajęcie dla dwóch osób. Ile jest diakonek w polskim Kościele luterańskim? Kilkanaście. Dwie szykują się do ordynacji. W obrębie całego duchowieństwa kobiety stanowią w naszym Kościele około 10 procent. Ten odsetek będzie wzrastał? Mam nadzieję, że tak będzie. Mamy za sobą prawie dekadę, podczas której zwierzchnik naszego Kościoła w sposób całkowicie świadomy nie ordynował ani jednej diakonki, chociaż chętnych i starających się pań nie brakowało. Ta praktyka się zmieniła? Tak. Obecny zwierzchnik, ksiądz biskup Jerzy Samiec, osobiście ordynuje diakonów – w tym także diakonki. Czy kobieta duchowna powinna w szczególny sposób walczyć z wykluczeniem kobiet? Walka z wykluczeniem i poniżaniem kobiet wynika przede wszystkim z tego, że przed Bogiem jesteśmy równi. Dlatego należy walczyć z każdą dyskryminacją – zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Ponieważ jednak kobiety częściej są wykluczane, częściej trzeba stawać w ich obronie. Ale bronię także mężczyzn, gdy są wykluczani, na przykład w Sądach Rodzinnych w sferze opieki nad dziećmi. A jednak, mając świadomość ograniczeń strukturalnych, kobieta duchowna może być bardziej wyczulona na sytuacje wykluczenia. Oczywiście. Kiedy wprowadzono do szkół lekcje religii, pewna pani z kuratorium zaproponowała zorganizowanie spotkania wszystkich katechetów wyznań innych niż rzymskokatolickie. Sama była osobą z niepełnosprawnością i powiedziała mi: „Bo wie pani, ja wiem, co to znaczy być inną”. Tak samo to działa w przypadku kobiet duchownych. Ktoś, kto bywał wykluczany, kto musiał walczyć o swoje prawa, lepiej zrozumie kogoś, kto ma podobne problemy, nawet jeśli na zupełnie innej płaszczyźnie. Syty głodnego nie zrozumie. Czy są zatem potrzeby, na które kobieta duchowna może odpowiedzieć, a mężczyzna nie? Myślę, że tak. W Niemczech kilka lat temu prowadzono badania na temat rozumienia urzędu przez mężczyzn i kobiety. Okazało się, że mężczyźni (oczywiście statystycznie) rozumieją swoją rolę jako pełnienie i reprezentowanie urzędu. A kobiety w większości rozumieją urząd jako służbę. To zasadnicza różnica, która przekłada się na sposób pracy. Proszę o przykład. Stwierdzono, że w parafiach prowadzonych przez kobiety więcej się rozmawia, więcej decyzji jest podejmowanych kolegialnie, mniej rzeczy się nakazuje, rzadziej występuje się ex cathedra. Kiedy byłam w Szwecji, tamtejsza pani pastor opowiadała, że gdy ma dyżur duszpasterski, to nie ma kiedy kawy wypić, a jej kolega stawia pasjansa i czyta książkę. Może to indywidualny przypadek? Oczywiście, są kobiety, które są słabymi duszpasterzami, i wspaniali duszpasterze mężczyźni. Ale nie ma co uciekać od stwierdzenia – zwłaszcza jeśli potwierdzają to życie i badania – że pewne cechy osobowościowe, które kobiety mają częściej niż mężczyźni, mogą korzystnie wpływać na pracę duszpasterską. Jakie to cechy? Kobieta częściej jest nastawiona na słuchanie niż wydawanie werdyktów i ocen. Ma więcej cierpliwości. Częściej budzi zaufanie. I dlatego w większości krajów zachodnich kobiety są częściej proszone o pomoc duszpasterską. Zwłaszcza przez inne kobiety? Oczywiście. Kiedyś, kiedy byłam jeszcze katechetką, prowadziłam długą rozmowę z kobietą, która mówiła mi o bardzo intymnych sprawach. W pewnym momencie popatrzyła na mnie zdziwiona i mówi: „Ojej, rozmawiam z panią całkiem jak z księdzem”. Pytam: „A to źle?”. I słyszę: „Nie, to bardzo dobrze. Dawno z siebie tyle nie wyrzuciłam”. A jednak ten dystans był mniejszy. Co ważne zwłaszcza w sytuacjach skrajnych – na przykład dla ofiar przemocy. Kobieta będąca ofiarą przemocy – na przykład seksualnej – do mężczyzny nie pójdzie. A potrzebuje wsparcia, nie tylko psychologicznego czy prawnego, ale również duszpasterskiego. To są te momenty, kiedy kobieta może spisać się lepiej właśnie dlatego, że jest kobietą. Czy ordynowanie kobiet na urzędy duchowne wpływa na dialog ekumeniczny? Wiele osób lubi mówić, że go utrudnia. A jakie jest pani doświadczenie? Kluczowa jest sama otwartość na ekumenizm. Wiem, w których parafiach w Żyrardowie są duchowni otwarci na dialog, którzy chcą nas zapraszać do siebie i odwiedzać nasze kościoły, a w których nie. I nie ma znaczenia, czy zaproszenie podpisze Halina Radacz, czy mój mąż, ksiądz Waldemar Radacz. Efekt będzie ten sam. Zdarza mi się głosić kazania podczas nabożeństw ekumenicznych i nie budzi to niczyjego sprzeciwu. Wiąże się z tym pewna wzruszająca historia. Podczas uroczystości z udziałem biskupów, katolickiego i ewangelickiego, miałam swoje wystąpienie. Po zakończeniu podeszły do mnie katolickie siostry zakonne i ze łzami w oczach mówiły mi, jakie to dla nich ważne, że wreszcie mogły w kościele katolickim z ambony usłyszeć głos kobiety. Tęsknota za tym, żeby kobieta mogła powiedzieć, co myśli, co czuje, żeby mogła zabrać publicznie głos, istnieje nie tylko w naszym Kościele. A jednak sprzeciw wobec ordynacji kobiet w Kościele luterańskim bywa podszyty myśleniem o tym, co katolicy powiedzą… Takie osoby myślą, że kiedy kobiety zostaną w naszym Kościele księżmi, to katolicy nie będą chcieli z nimi rozmawiać. Ale dialog ekumeniczny nie polega na tym, że muszę upodobnić się do kogoś, żeby zostać zaakceptowanym, tylko na otwartości na różnorodność. O konsekwencjach dla dialogu ekumenicznego mówią osoby, które nie mają innych argumentów przeciw ordynacji kobiet. Bo dyskusja trwa. Kiedy w polskim Kościele luterańskim dojdzie do ordynacji kobiet na księży? Nie wiem. Ale dojdzie? Nie mam żadnych wątpliwości, że tak. Kiedy zaczynałam pracować w Kościele, o ordynacji kobiet prawie się nie mówiło. Potem pojawiły się żarty – mniej lub bardziej wybredne. Następnie trwał okres agresji wobec tych, którzy ten temat podejmowali. Aż wreszcie poważne rozmowy doprowadziły do synodu w 1998 roku. Obecnie wiele osób jest przeciwnych kolejnym krokom, chociaż nie mają za tym teologicznych argumentów. Nie zabierają głosu… Ale głosują przeciw. I prowadzą lobbing w kuluarach, roztaczając czarną wizję upadku Kościoła. Nie wiem, czy będę świadkiem tych zmian. Ale one nastąpią. Bo to jedyna droga do pełnej równości, do pełnego braterstwa i siostrzeństwa, do spełnienia biblijnej formuły: „W Chrystusie jedno jesteście”. *** Halina Radacz jest diakonem Kościoła ewangelicko-augsburskiego, duszpasterzem parafii luterańskich w Żyrardowie i Rawie Mazowieckiej. Pracuje także w Redakcji Ekumenicznej TVP2. *** Pozostałe teksty z bieżącego numeru dwutygodnika „Kontakt” można znaleźć tutaj. *** Polecamy także: Duszpasterska praca kobiet Fehlker: Duszpasterka Czy św. Paweł był feministą? Talia kart - 54 szt do standardowej gry z oznaczeniami czterech kolorów, od dwójki do Jokera. Na każdej karcie niepowtarzalna fotografia, akt męski w kolorze. Takie karty umilą na pewno każdy rodzaj gry, szczególnie w typowo kobiecym i niekiedy męskim gronie. Wymiary Wysokość: 9 cm Szerokość: 6,5 cm - wersja mniejsza od standardowych talii Zrobione z usztywnionego papieru, posiadają odpowiedni poślizg :) Dodatkowym atutem tych kart są właśnie niepowtarzalne męskie zdjęcia: bardzo naturalne - odzwierciedlające jak wygląda prawdziwy typowy mężczyzna, chłopak, którego niekiedy mijamy na ulicy. Pokazano różnorodne typy męskiej urody. Niektórzy pokazani Panowie bez skrępowania prezentują swojego członka w stanie wzwodu. Każde zdjęcie inne! Polecam jako upominek dla Pań w każdym wieku i z różnych okazji, również dla Panów o orientacji homoseksualnej.